Un dubàs a l’Acli ad Güsafàm e l’asu d’la Fera ’d Cudogn

Certi dubàsi ad nuembar, un po’ prima che riva la fiùcada che la fa pasà la vöia d’andà föra ad cà, al bar Acli ad Güsafàm al sa impieniva d’avanturi. Un po’ par ciciarà cun Valeria che l’era buna da tegnla in pè cui clienti, un po’ par cuntasla sü fra una partida a cart e l’oltra, bagnadi da un bicer ad vin o anca du o tri. Ieru giurnad griši cume sempar in nuembar. Dopu una matina ad bšigui in di campi, al rancio a mešdì e un sugnìn su l’utumana, i ansiàn i fevu un giret a l’Acli prima dla sena davanti a la televišiòn. I ögi chi sa saru sü in da par lur e i sa drevu quand al ragn, dopu avè fai calà pian pian la carpìa, l’è sparid da un bel po’ dal quadar. Anca ai giunoti e a quei amò in gamba ga seva car fa un salt a l’Acli prima da finì la giurnada.
Cla volta là, vist che gh’er miga ad nebia, è ruad cun la so Panda rusa anca Vitori “al Cucu” cun Maria, la so dona. Da quand al s’era spušad al steva a Sena, ma indren par dren al feva una scapada al so paiš.

L’Acli l’era pien ad soci. A un taul gh’era quei di cart. Italo Ursi cun Miglietu al “Purtinè” setadi vün in facia a l’oltar, sensa fa burdel i giughevu a scua cuntra “Pulvar” e Mario “al negus”. In pè drit mè un füš, Pio ad Malpaga cun la sigareta in man al guardeva sensa parlà; “al Rat” l’era al banch adrè a pucià al naš gus in d’un bianchìn, da part da lü gh’era al “Pasturèlu”. Arent a la machina dal cafè, Giulio “Fidel” al ga deva la càcia a vot o nöu ulìu verdi che nudeva in d’un piatìn e al parleva in da par lü: «Ma guarda questa, la ma sgüia via tame un’ inguila». Al tigneva in man un stech che, a sental lü, al feva no al so duer: «Ades t’ la fo ved mi!». Zachete! E al stech al sa rumpeva cuntra al fund dal piatìn in da cal mentar che l’uliva la sgüieva via. «Ma vara chi che gabia, ades mandi šu un gut e pö la vidarèm».
I parol di avanturi i sa imbruievu, ma tüti ian sentüd al vušòn dal Negus che cun dü ögi sberladi al fisèva “Pulvar”: «Ma èt vist no che al prim set l’evi trai šu mi?». E quel là: «Cu-cume! Ma-ma-ma mi sa ghevia da fa? Ghevi in man l’as e ho taiad par fagh no ciapà al set bel!». E al Negus tüt inalmàd: «Ma se giöghi mi al set vör di che al set bel a gl’ho in man mi!». La partida la sa sculdeva quand è rivad Luigi al bašulòn ad Malpaga insema a “Rampìn”. «Tal chi Giulio, bövat un bianch?». E Giulio a rident: «Ma gh’è mal s’ la buem!». Valeria la impienis i biceri e Giulio “zach” cul stech, ma… la va büša un’oltra volta. Luigi al ciapa in man un stech e zachete! L’uliva la ga finis in buca al volo: «Et vist?». Sensa fa una piega, Giulio al manda šu un gulòn, al sa süga la buca cun la man e cun la testa piegada da una part cume a vurè dagla da l’intend püsè ben, cun la so flema al ga fa: «Eeeh brau, ien bon tüti! Mi i’ho fai stracà par ben... e ades ti ta gl’è buna…». “Rampin” lì dadrè al steva pü in dla pel dal rid.
Intant al Cucu l’è in pè arent “al Negus” cun un bicer ad rus in man, la facia seria, a sberlugià i cart da vün e da l’oltar e Maria la taca butòn cun Valeria. Ciapla da chi e metla da là, titorla midarla bastirla, la manda šu un Fernet dopu l’oltar. «Damnu amò vun, g’ho al mangià sul stumagh». Valeria la ciapa la butiglia ad Fernet e cun la facia stüfa gla met suta al naš, püsè rus dal solit: «Ara, chi gh’è la butiglia!».
L’era al martedì dla fera a Cudogn. Al “Pèla” al leva in pè e al ga dà la vuš al “Negus” che, negar mè un fuin, l’eva gnamò finid da bravagh à “Pulvar” par la partida persa: «Alura ‘ndemia? Mövat che g’ho la machina nova chi föra». «Ara, andem andem cl’è mèi. Ma sa m’è gnud in ment da giugà cun vun che al sa no gnanca che cart al g’ha in man!». Al “Pèla” al sa seta al vulant dla “Fulvia” griša che l’eva fai che crumpà al dì prima dal “Purtinè”. E al “Negus” setad da part da lü: «Set che l’è amò bela? La par növa». E al “Pèla”: «Tal sé cum l’è, la druèva tüti i dì pr’andà a Sena e pö al lündì al marcà a Casàl. Guarda chi che pultrùn bianchi». Al “Cucu” l’è lì su la porta che al sent, al schisa i ögi e al sa gira in ver al “Purtinè”: «Neh, ma m’ et fai a vendla!». E quel: «L’è a benšina. Adess g’ho l’Opel a disel e son a post». Al “Pela” e al “Negus” i partisu e i oltar soci i van amò in dl’Acli a fa una partida. Pasa un para d’ur, al “Cucu” al ga dà al leva a la so dona: «Et finid da ciciarà? Mi g’ho fam». Cume i vegnu föra, la “Fulvia” la pasa dadnans al bar. Maria la fa: «Ti lì Mimi e Cocò, ien ruadi! Adess vöi propi ved s’i portu chi al turòn!».
Bel rus in facia, Vitori “al Cucu” al strabusa i dü ugìn e al sa pasa la man sul nas cume vün che al g’ha un pensier in dla testa che ‘l tribüla: «Ien andai via in dü e ades i vegnu indrè in tri. Gh’era vün setad dadrè, ma ho capid no chi l’era...».
La matina dopu gh’era amò scüri quand tüta Güsafàm l’è stai svegliada da un trumbòn che la dasmeteva pü da sunà: l’era al vers dl’asu che la sira prima al “Pela” l’eva cargad sui sedii bianchi dla “Fulvia” par purtal a cà.