L’estàd, a nudà al tumb e catà i brügn schirlìn: quando le “piscine” erano le rogge

Un tipico pomeriggio di solleone con i ragazzi a sfuggire all’afa nuotando e raccogliendo frutta e verdura in campagna

È rüad l’estàd e gh’è in gir gnanca un gat! I finèstar di cà ien tüte saradi sü, al sul al pica e gh’è un sofagh da di no. In paiš ta pudaresi andà in gir biut.

E da fiöl a chi tempi là sa gh’èvia da fa? Seri bon no da sta in cà e alura andèvi dal mè amiš Giuliano: sa setèvam su la peca ad cà sua in d’un cantòn a l’umbrìa e giughèvam a briscula. Ogni tant rüèva so mama a dà un’ugiada e quand l’ha vist che quel cuntent seri sempar mi parchè sütèvi a vens, la m’ha guardad e la m’ha dì: “Fortunato al gioco, sfortunato in amore!” Mi sèvi no gnanca sa vurèva di, l’ho capìda dopu un po’ d’ani, ma i pruerbi ièn no tüti giüsti, tàntu vira che mi ma son spušad e al mè amiš, puvrìn… l’ha fai una gran brüta fin.

Chi ani là al culdòn la scumbatèvam no in piscina ma al tumb. Dadrè dla Madunìna, che da quand ian trai šu i cà di paišàn l’è sparida anca le, traversàd la curt dla peša gh’èra un santirulìn c’al purtèva ai orti e a un bel bušòn pien d’acqua fresca: al tumb. I mè soci i rivèvu, i cavèvu i mudanti par nun bagnai e ia tachèvu sui rami dla seš, poe i fèvu i tuffi.

Patas-ciùnfete! Tüti i fioi ad Sena ian imparad a nudà al tumb, tüti tranne vün: mi. Parchè gh’èvi pagüra dl’acqua e girèvi a la larga quand vidèvi che i püsè grandi i ga dèvu i sbutòn a quei picinìn par trai indren e fagh imparà a sta a gala. Alùra saltèvi su la biciclèta, ‘ndèvi šu dal valòn dal Padül e ma fermèvi a la Pulùna in dl’ort da me papà. Püsè che un ort l’era un urtìn, stret e cun seš o set pröš vuna dopo l’oltra fin al foss in fund a la gabàda: lì tüti i di mè papà e Giuan linusa, che al feva andà la so bela urtaia prima dal buschet, i ‘ndevu a impienì i tulòn d’acqua par bagnà la verdüra. Giuan, in managh ad camiša, cun un bel para ad bafi e al capel in testa, quand l’èva finid da daquà, al sa setèva cuntra la pigna ad legni di fasöi a l’umbria par fa una fumada cun la so pipa: al fèva rpusà i osi e pian pian i so ögi i sa sarèvu su. Quand ruèva al merlu da macia che lì l’eva fai al nin, vurèva dì che Giuan l’era indurment.

Alùra in da stà in sul mè, slunghèvi la man e catèvi tri o quatar pirìn di so: parchè i pumataš ad mè papà i ciapèvu al negròn e quei ad Giuan linusa ieru tüti san mè corni. Ia sarnìvi a mè möd, bei lunghi e miga trop rusi: l’era la mè prima merenda. Pö strepèvi un para ad garotul, ia lavèvi in dal fos e …suta, a rusgai tame un dunel! Tut inturn sa sentiva miga ad burdèl, apena apena un quai uslìn che sifulèva luntàn, ma quasi sempar in dal buschet dadrè, pien ad pisacàn che saltèva in mez a l’erba, sa levèva a una cert’ura un ghegheghe...ghegheghe….lungh e che al sa fermèva mai, tame un’urchestra che suna i stesi strumenti e i stesi not: ieru i cicàl. I vegi i disèvu che quand canta i cicàl cambia al temp e piuarà. Mah, gh’è da dì che un tempuralòn prima o dopu al ruèva par dabòn.

Adrè a la stradina che purtèva a la Pulùna, da una part gh’era una fila d’ orti recintadi: quel dal Moru, quel ad Tasot, quel ad Pusulìn; da l’oltra part gh’era l’urtaia granda ad Bursanera. Ogni ort al gh’èva i so piantìn ad fruta cui rami cargàdi ad brugn che i caschèvu fin sul santè: mi ma fermèvi e cun la man na catèvi pussè che pudèvi. Anca adrè al rušìn, un fusadlìn che al gnèva šu dal valòn dal Padùl par finì in dal Rušòn, gh’era i piantìn ad brugn dla fila d’ orti di paišàn ad Mareli.Una volta ho catad so pü quanti brügn schirlìn: ieru vüna püsè dulsa dl’oltra, ia mitèvi in buca da sbagutòn par pagùra che un quaidun ma vidès. Ma quand ma son mis adrè a pedalà su la strada in ver la Mariana, tut d’un bot ho sentùd i ranaboti in dla pansa e l’è stai un bel catanài: alùra ho trài sùbat in tèra la biciclèta e son curs a la svelta a la gabàda. E… par furtüna che ho truad quatar bei fuiòn verdi ad bardàna e ma son rangiàd, cume ha sempar fai tanta brava gent dla Bassa che laurèva da matina a sira in campagna.

DIZIONARIETTO

Peca: gradino della soglia di casa

Tumb: slargo del fosso dopo la caduta d’acqua di una chiusa.

Sbutòn: spintone.

Pulùna: zona bassa del Padùl, l’antica palude di Senna.

Sofagh: afa

San mè corni: sanissimi.

Gabàda: serie di piante di salice capitozzate molto comuni lungo le rive.

Pisacàn: rana di lataste un tempo comunissima nella Bassa.

Gos: gozzo.

La ma sta sul gos: non mi va giù.

Da sbagutòn: con voracità.

Santirulìn: sentierino.

Pröš: riquadri di terra coltivata.

Ranaboti indla pansa: rane nella pancia, cioè la pancia in subbuglio.

Un bel catanai: un grosso problema.

Bardàna: erba dalle grandi foglie verdi.

© RIPRODUZIONE RISERVATA