I ögi d’un filulìn: ma la pace l’è duma un sògn?

Gh’èra ‘na volta un mund bèl belént. A vün che füdés rivàd da föra, p’r esempi da ‘n’alter de mund, sarés sübit sembràd un post da lüstràs i ögi: ‘l cél blö, le stèle, l’acqua – un müc de acqua –, le muntagne cun la so neu e l’ so giass, e le piante, un burdèl de piante ch’i cressèvu grassie a ‘n sul cald ‘l giüst. Gh’èra da mangià per tüti e i so abitanti i èru propi furtünadi: p’rò, chissà cume mai, i èru mai cuntenti; i pensèvu al paradiŝ ‘na volta crepàdi, senŝa réndes cunt che ‘n paradiŝ i ghe stèvu bèle. E, roba da rid, i vivèvu al cuntràri de quel che gh’èra da fa’ p’r andàgh en paradiŝ, almén secunda le so religiòn.

Fin da l’inìŝi, infati, l’èra stai tüt un cupàs vün cun l’olter. E quei che cupèva e rübèva püssè de tüti i se dèvu an’ un gran da-sü. N’la storia de chèl mund lì gh’n’è stai ‘n müc, da pudè gnan cuntài. I se fèvu ciamà cun vari numi, dipend ‘due i cumandèvu. ‘Nsi gh’èra i Laŝaròn, che adiritüra i disèvu d’es fiöi de Dìu e i ublighèvu la gent, tropa gent, a custrüigh tümbe ‘nsi grosse e ‘nsi vòlte ch’i èn düràde mila e mila ani. Pö gh’èra i impéraduri e i ditadùri, ch’i se vantèvu d’avè cünquistàd ‘nsì tante tère e d’avè massàd ‘nsì tante persùne che duma ‘l Signur ‘l sa quante: tra i püssè famusi Alessander Bagn e Giüli Miser, Carl Bagn (no, l’èr no parent del prim) e Carl V d’Aspürg. Ques chi – e lü ‘l se gasèva tüt – adiritüra ‘l gh’èva ‘n impero ‘due tramuntèva mai ‘l sul, tant l’èr gross.

Pö gh’èra i püssé cuiòn de tüti, quei che cupèva nel num del Signur: cioè de chèl Signur che secùnda lur ‘l vör no che la gent, cioè lur, fassa del mal al prossim. E alura per fal propi cuntent, ‘l Signur, s’i fan, i fürbòn? Na fan de ogni, fin a sterminàs. La roba da mat l’è che quésti i gh’èn semper stai, cunta no chi cumanda. Sì, perché cul passà di ani i abitanti de chél mund lì i sèn evulüdi, disém; quan han capìd ch’l’èra ‘n fregadüra fas cumandà da chi, a turta finìda, l’èr duma ‘l püssé preputént, han decìs ben de ribelàs. E qualdün, ‘me Luigi XVI Barbòn e ‘na mucia de oltri re, ‘l gh’a lassàd la süca. La müsica èla cambiàda? Oà! Da quan cumànda quei sernìdi d’la gent cun le vutassiòn, le guère infati i èn mai finide ‘stéss, anŝi. I abitanti de chél bel paradiŝ lì tüt verd e blö han inventàd robe da di’ no e i se cupu a miliòn e miliòn. Quel ch’l’a fai püssè disastri l’è stai vün cui bafetìn, un pitùr mancàd; ma anca tanti oltri, forse invidiuŝi, i èn stai no da meno.

Un dì ‘me ‘n olter p’rò l’è sucès un miracul. In un post ciamàd Utopìa l’è vegnüd un teremòt furtissìm e i èn morte ’na sfràca d’persùne. Dopu ‘n qual dì, suta vüna d’le mila e mila ca’ sderfàde, l’è stai salvàd un fiulìn picinìn picinìn: l’èva resistìd suta le prede cenvint ure, senŝa beu e senŝa mangià. Quan la gent, in televisòn e süi giurnai, l’a vist el so facìn ‘nsì segnàd dal dulur, cui ugìn sberlàdi e scamufi, la buchina sguèrsa, l’è restàda fulminàda, ‘me culpìda da ‘n sgiafòn. L’èva finalment capìd che de dulur gh’n’èra bèle assè e l’erà da martri fàsnu an’ tra de lur. Tan per cambià, quasi renta a ‘due l’èra sücès ‘l teremòt, gh’èra ‘na guèra tra dü nassiòn viŝine ‘due i se cupèvu adiritüra tra amiŝi, quasi tra fradéi. A la fin d’la féra ‘na guèra, ‘me tüte, per qual mìser meter quàder d’tèra. Ma grassie a la cumussiòn per la facìna del fiulìn salvàd, le dü nassiòn l’an mucàda lì da massàs e ‘me lur tüte le oltre. Le persune adès i se dèvu ‘na man e chél mund bèl belént l’èra diventàd propi ‘n paradiŝ. Un miracul!

“… così si chiude la controversa questione. Ora le notizie dall’estero. Terremoto in Turchia e Siria: cresce il numero delle vittime, se ne contano quasi 60 mila. Guerra tra Russia e Ucraina: nuovo lancio di missili su diverse città e in un solo giorno, dicono fonti dell’intelligence, morti più di mille soldati su entrambi i fronti”. I èru seŝ e meŝa e pürtrop l’èra ‘l nutissiàri d’la radiosveglia. “Pürtrop” no perché gh’èvi da levà sü e ‘ndà a laurà, ma perché la sulfa del miracul l’èra stai duma un sògn, an’ se un gran bèl sògn.

DIZIONARIETTO

füdés: fosse

cupàs: accopparsi, uccidersi

duma: soltanto

se dèvu an’ un gran da-sü:si davano delle arie

süca: testa

oà!: ma va’!

’na sfràca: una gran quantità

prede: pietre

renta: vicino

l’an mucàda: hanno smesso