Genàr ‘l meš di sèt santi, ma gh’è da met man al calendari

Da Sant’Antonio protettore degli animali e San Bassiano patrono di Lodi alle novità da segnare sui lunari: San Güt, San Té, San Büch e San Guanìn
ASCOLTA L’ARTICOLO NEL VIDEO

Genàr l’è ‘l meš che ma piaš püsè da tüti, quel di sèt santi che ma cumpàgna fin da quand seri un fiulìn.

Il dialetto sul Cittadino - Genàr cun Sant’Antoni e San Basàn, ma conoscete San Güt, San Té, San Büch e San Guanìn?

Mi son nasüd al prim dì d’l’an in da cal méntar che la gent la ‘ndèva süi cùpi a trà šu la neu. Ma genàr al ma piaš anca parchè, partidi i Magi, na porta un squadròn ad santi che la pora gent dla Bassa la sent da sémpar in dal cör, cume i tri mercanti dla neu. Al quindàš dal meš San Màvar cun tiràd sü ‘l bàvar, al darsèt Sant’Antoni dal nimàl c’al fa pusé ben che mal, al dašnöu San Basàn cùl bastòn in màn. Meno male che pö rüva sant’Agneš cla porta la lusèrta su la seš, san Tumàš c’al vor sempar metagh al naš e l’ültim dì San Giovanni Bosco quel che a l’uratòri al fèva una bèla festa par nüm fiulìn. Gh’è da dì che in dal gir ad quàtar giurnàd, i tri mercanti na fan andà indrè cùi ani. Quand sèram fiulìn vidèvam no l’ùra da guardà a volt par ved ven šù a cavalàd i parpaiòn bianchi tame al lat, tüti i ani gnèva una bèla fiucàda cume si deve.

Ah, che cuntentésa! Föra da scola andèvam a cà a sguiènt, cui puméi rùsi invernighénti e i man che spunšèva dal fregg pri bal ad neu che tirèvam cuntra ‘l purtòn dla Piladùra. Cla dunòn là, sparfuménta e rabiùša, la gnèva sü l’üs cun föra i ögi e la scùa in man, nüm scapèvam un po’ starmìdi e a ridént.

Bei tempi! Sèram sensa malìsia, patìvam no al fregg e sa cuntentèvam da cal poch che gh’ èvam: la neu e ‘l giass in invern, l’acqua fresca dal foss par fa al bagn in estàd. In primavera invece sèram cuntenti quand truèvam sü la gaba un nin ad ravarìn, in autüm l’èra asè catà quàtar giùngiul da una pianta tüta carulénta in cùrt di mè soci: Carlo e Mariano “gioventù”.

Di tri mercanti, quel che spetém püsè da tüti l’è sempar Sant’Antoni, cal porta i saràch e la pulenta brustulìda, al benedìs cagnulìn e gati, cavai e dunei, galìn, anadòti, manšöl e nimài. Al pret al fa al gir in di pochi stàlòn che rèsta, in piàsa dla ceša sa pìsa al fugòn e sa radüna la gent, cuntenta da beu un para ad bicéri ad rùss c’al mànda via la tùss. A Cašàl gh’è un regiment davanti a la ceša dal riòn ad Sant’Antoni: a sculdàs, mangià e beu da la matìna a la sira; ma San Martìn Pisulàn, Sumàia, Mirabèl, Güsafàm, Sena e Vori ièn no da meno e al falò al manca mai.

Prò go da dì una roba: sül calendàri saréss ura da met anca i quàtar santi dla pora gent ad campagna. Nüm nasüdi trà un casinòt e una rüdèra prufümàda, da sémpar ià cunusém parchè ièn segnàdi sül calendari dla nosta vita.

Al prim l’è San Güt. San Güt al rüva dopu mangiàd e cun la pansa piena, o al sa fa ved da quéi che mangia a šbagütòn. Al secùnd l’è San Té: dopu San Güt, sa ta fè dü pasi föra da cà fin sul santè piàn piàn pasa tüt! Pö gh’è San Büch. San Büch ta pödi truàl da spess in campagna quand ta fè du pasi adrè a la riva sul santè. Ta pödi no sbaglià, al sa fa cunùs pri so fiùri larghi e bianchi. L’ültìm l’è San Guanìn. La so stagiòn l’è d’estàd. Mè šìu Murètu l’èra afesiunàd, la curèva sempar e quand l’èra al so mumént al ga taièva i cavei pusè lunghi, ià purtèva a cà e al ga fèva indrèn di bèi scùu e scuìn da vend e da druà su l’èra. La scùa ad sanguanìn a chi tempi là l’èra quel che sa g-vurèva par spasà a duér la curt, l’eròn e la stala, e i stradìn i fèvu ben benùne al so laurà cun in man la scùa ad sanguanìn. Alùra iu capìd ben? Segné sul calendari di stàn anca San Güt, San Tè, San Büch e San Guanìn. Truègh viòltar al dì che va püsè ben, ma lasèi no in dal casét anca stavolta, ma ‘rcumàndi!

DIZIONARIETTO

San Màvar: san Mauro

San Güt: singhiozzo

San Té sentiero

San Büch: sambuco

San Guanìn: saggina

Ven šù a cavalàd: scendere in abbondanza

Parpaiòn: fiocchi

Fiucàda: fioccata, nevicata

Sguiènt: scivoloni

Piladùra: sorella del “piladù” che pilava il riso

Puméi: guance

Bàvar: bavero

Invernighénti: rosso vivo e pungente

Giùngiul: giuggiole

Dunei: conigli

Ravarìn: cardellino

Mangià da šbagütòn: mangiare in fretta

© RIPRODUZIONE RISERVATA